Tips en tricks om lichthinder tegen te gaan

Naar aanleiding van de Nationale Hoornvliesdag 2023 heeft Klinisch Fysicus Jan Koopman een samenvatting gemaakt van tips en tricks om lichthinder tegen te gaan.
 

1. Medische mogelijkheden

Lichthinder wordt in veel gevallen, iig gedeeltelijk, veroorzaakt door droge ogen. Volgens de literatuur ervaart tot wel 40% van de mensen met droge ogen ernstige lichthinder. In sommige gevallen kunnen droge ogen behandeld worden, bijvoorbeeld door het gebruik van oogdruppels. Bovendien is cataract vaak met succes te operatief te behandelen. Het is van belang om te onderzoeken of deze opties van toepassing zijn op uw situatie.
 

2. Denk na over uw inrichting en positie in de ruimte

Bedenk waar je in de ruimte gaat zitten. Het kan namelijk een groot verschil maken in het verminderen van lichthinder. Ga met uw rug naar het raam te zitten, zodat u niet rechtstreeks in het licht kijkt, maar juist het licht op het gezicht van de persoon met wie u praat laat vallen. Op deze manier kunt u strooilicht minimaliseren en voorkomt u de hinder van hoge helderheden.

Vergelijkbare problemen als met het raam doen zich vaak voor bij downlighters. We zijn allemaal wel bekend met situaties waarin een lichtbron op het scherm reflecteert, en in plaats van ergens anders te gaan zitten, passen we onze houding aan in een ongemakkelijke positie. Ook reflecties op objecten zoals tafels of aanrechtbladen kunnen zeer hinderlijk zijn. Door de ruimte anders in te richten, bijvoorbeeld door een ander aanrechtblad te gebruiken of eenvoudigweg een beschermend oppervlak over het aanrecht te plaatsen, kunnen deze reflecties verdwijnen.

De reflectie op een monitor is vaak al te verminderen door een stukje op te schuiven. Het is eenvoudig te controleren met een spiegeltje. Wanneer u het spiegeltje op de beeldscherm plaatst en u ziet een lichtbron in de spiegel, dan zal deze ook reflecteren in het beeldscherm en is een andere positie gewenst.
 

3. Afschermen – buitenshuis

Buitenshuis, is het van groot belang om te voorkomen dat de zon direct in uw ogen schijnt. Het dragen van een hoed of pet met een brede rand kan uw ogen vaak in de schaduw houden, omdat de meeste hoge helderheden van boven komen, zoals de zon of veel downlighters. Hierdoor kunt u niet alleen problemen met hoge helderheden vermijden, maar ook strooilicht minimaliseren.
 

4. Filteren – buitenshuis

Het is belangrijk te bedenken dat alleen filteren meestal niet voldoende is om hoge helderheden te verminderen. Het gebruik van een pet met een klep of hoed met een rand is essentieel. Daarnaast filteren is uiteraard wel een optie. De mate van filtering kan in 5 categorieën verdeeld worden. Voor mensen met lichthinder zal gelden dat zij een bril categorie 3 en/of 4 nodig zullen hebben.
Bij het zoeken naar de juiste bril om lichthinder te verminderen, zijn er enkele belangrijke overwegingen:

1. Overweeg de verschillende lichtomstandigheden in je dagelijks leven, zoals zonnig weer of bewolkte dagen. In gevallen van ernstige lichthinder heeft u waarschijnlijk meerdere zonnebrillen nodig. Een lichtere bril, bijvoorbeeld categorie 3, kan geschikt zijn voor bewolkte dagen, terwijl een donkere bril (categorie 4) beter is voor de zonnige dagen.
2. Zorg ervoor dat het montuur goed op je hoofd aansluit, zodat er geen hinderlijke kieren ontstaan tussen het montuur en je hoofd waar de zon langs kan schijnen. Wanneer u niet brildragend bent, dan is het vaak goed mogelijk om fietszonnebrillen aan te schaffen die nauw op het hoofd aansluiten. Wanneer u brildragend bent zijn er bij de meeste opticiens verschillende modellen die over het montuur heen gedragen kunnen worden.
3. Overweeg een bril met een polariserend filter om hinderlijke reflecties te verminderen. Deze brillen zijn bij uitstek geschikt om de reflecties van de zon in grote water oppervlakten of regenplassen op de stoep te onderdrukken.
4. Sommige mensen ervaren minder lichthinder door het dragen van fotochromatische lenzen. Deze lenzen beginnen bijvoorbeeld met een transmissie van 50% en worden donkerder naarmate de omgeving lichter wordt. Hoewel dit proces de afgelopen jaren aanzienlijk is verbeterd, is het belangrijk om te testen of dit voor u werkt. Let hierbij  niet alleen op het kleuren wanneer er meer licht komt, maar ook op het lichter worden van de lenzen wanneer u weer naar een minder verlichte omgeving gaat. Dit proces wordt in sommige gevallen nog als te traag ervaren wat er voor zorgt dat de glazen nog te donker zijn wanneer u naar binnen loopt.
5. Een andere interessante ontwikkeling zijn electrochromatische lenzen. Dit zijn lenzen waarvan de lichtdoorlatendheid handmatig kan worden aangepast. Het is echter belangrijk op te merken dat deze glazen nogal kwetsbaar zijn en daardoor zijn brillen met deze lenzen niet gemakkelijk verkrijgbaar.
6. Gekleurde filters? In principe hebben grijze filters de voorkeur bij het verminderen van lichthinder, omdat ze alle kleuren gelijkmatig dempen zonder het beeld te veranderen. Sommige gebruikers geven echter de voorkeur aan gele of amberkleurige filterbrillen, die bijvoorbeeld blauw licht sterker dempen dan rood licht. Het effect van zo'n filter is te zien in figuur 11. Het gebruik van een gekleurd filter kan dus leiden tot het wegnemen van visuele informatie die belangrijk kan zijn voor mensen met een visuele beperking om hun omgeving waar te nemen.
7. Tegelijkertijd is het belangrijk op te merken dat er speciale fotoreceptoren zijn, die juist gevoelig zijn voor blauw licht, een rol spelen bij zowel pijnwaarneming als de regulering van het slaap-waakritme door de aanmaak van melatonine te reguleren. Het filteren van blauw licht kan dus zowel positieve als negatieve effecten hebben op deze processen.
8. Afschermen binnenshuis
   Maak gebruik van bijvoorbeeld een verticaal rolgordijn om het zicht op een helder wolkendek of de zon te verwijderen. Door een verticaal rolgordijn te gebruiken heeft u de gelegenheid om het gordijn slechts voor de helft te sluiten zodat het zicht naar buiten behouden kan blijven.
9. Op het raam zijn ook daglichtfilters aan te brengen. Het zicht naar buiten blijft hierdoor behouden en deze zijn zowel als plakfolie (permanent) en als rolgordijn (verstelbaar) aan te brengen.
10. Aanpassen van verlichting.
    1. Gebruik indirecte verlichting zodat de lichtbron zelf niet zichtbaar is.
    2. Gebruik dimbare verlichting zodat de verlichting aangepast kan worden aan de activiteit.
    3. Zorg dat de verlichting goed verdeeld wordt over de ruimte. Zodat er niet te veel adaptatie plaats hoeft te vinden.

Indien het lastig is om een goed evenwicht te vinden tussen de behoefte aan verlichting en lichthinder, dan kan hier onderzoek maar gedaan worden in een van de lichtlaboratoria van Bartiméus of Koninklijke Visio.

Vragen over deze tips? Neem dan contact op met Jan Koopman via jankoopman@visio.org.